Op donderdag 19 juni mocht het Openbaarheidscentrum samen met collega’s van het team Oostbrug een workshop geven tijdens het Woo-congres van het Ministerie van Financiën: De Woo in 2026: verbinding in transparantie. Zo’n 150 deelnemers uit overheid, journalistiek, wetenschap en maatschappelijke organisaties kwamen samen in Fokker Terminal voor een inspirerende en verbindende middag over de Wet open overheid (Woo).
De keynote van Joost Sneller (D66) en het inhoudelijke programma
Met een inspirerende keynote van Joost Sneller (D66), mede-initiatiefnemer van de Woo, startte de middag. Hij begon zijn verhaal over de ‘intrede’ van de Wet open overheid:
“Het is aanlokkelijk om zo’n initiatiefwetsvoorstel als een papieren en puur politieke exercitie te zien: ingediend, behandeld, aangenomen, juichmomentje, bloemen, klaar. Op naar de volgende. Maar dat zou een miskenning zijn van hoe echte verandering werkt en waar de Woo werkelijk over gaat.”
En daar zijn wij het mee eens. De verandering naar een echt open overheid blijkt in de praktijk best een uitdaging. Des te belangrijker daarom dat er initiatieven zoals dit Woo-congres georganiseerd worden. Initiatieven waar zoveel kennis, inspiratie en ideeën samenkomen. Tijdens de keynote en het panelgesprek dat daarop volgde. In gesprekken tussen de deelnemers onderling. En in de boeiende en inspirerende workshops:
-
Technologische ontwikkelingen en de Woo
Samen met Open State Foundation verkenden we hoe de inzet van AI het Woo-proces kan verbeteren. AI kan uitstekend helpen bij het zoeken, vinden en destilleren van relevante informatie uit documenten en de bronnen vermelden waar informatie vandaan komt. De kernboodschap: begin met schone datasets, want de data die je erin stopt, komt er ook weer uit. Open State Foundation demonstreerde hun ‘Bron chat’ - een AI-tool die 3,5 miljoen open overheidsdocumenten doorzoekbaar maakt. -
Juridische ontwikkelingen en ‘best practices’ voor de Woo
Deze workshop ging over het preciseren van Woo-verzoeken en benadrukte het belang van menselijke verbinding. Het ACOI toonde aan dat wederkerige behulpzaamheid tussen verzoeker en bestuursorgaan cruciaal is. Beiden hebben een rol in het samen komen tot werkbare verzoeken. Door het gesprek aan te gaan en samen te zoeken naar wat de verzoeker daadwerkelijk wil weten, kunnen veel problemen worden voorkomen. Een belangrijk praktisch onderscheid dat hierbij helpt: te algemeen versus te omvangrijk geformuleerde verzoeken. Dat vereist een verschillende benadering. -
Openbaarmaking, transparantie en het publieke vertrouwen
Deze workshop van het Centraal planbureau (CPB) hielp deelnemers reflecteren op hoe zij als overheid informatie delen en hoe dat door burgers wordt ontvangen. Centrale les: ambtenaren moeten leren denken vanuit het burgerperspectief in plaats van alleen vanuit het overheidsperspectief. Dirk Postma stelde een prikkelende vraag: zou overheidsinformatie toegankelijker worden als het meer zou lijken op Wikipedia of Bol - met zoekfuncties, filters en gepersonaliseerde aanbevelingen? Dit leidde tot mooie discussies over welke doelgroepen je wilt bereiken, welke informatie voor hen relevant is, en hoe je die het beste kunt presenteren. -
De Toeslagenaffaire in theater
De ontroerende theatervoorstelling ‘Toegeslagen, we gaan door’ confronteerde deelnemers met de menselijke impact van overheidsbeleid op de levens van gezinnen. Het theater toonde op krachtige wijze wat er gebeurt wanneer de overheid tekortschiet en het belang van transparantie en openheid op weg naar herstel. Er ontstonden waardevolle gesprekken over persoonlijke ervaringen en dromen voor de toekomst. Aan bod kwam de vraag hoe transparantie en openbaarmaking gedupeerden van de toeslagenaffaire kunnen helpen - zowel in hun juridische proces als in het herstel. De voorstelling was een krachtige herinnering aan waarom het werk dat wij doen er echt toe doet. -
De Woo door de Lens van de Journalistiek
Bas van Beek van Follow The Money hield deelnemers de spiegel voor vanuit de journalistieke praktijk. Door lange doorlooptijden gebruiken journalisten de Woo nu vooral voor brede beleidsreconstructies, niet voor actuele nieuwsthema’s. Zijn zorg: het politieke draagvlak brokkelt af, vaak gebaseerd op aannames zonder cijfers. Zijn devies: eerst procesoptimalisatie, dan pas inperkingen. Een belangrijke kernboodschap tijdens de sessie: ‘meten is weten’. Door goede en betrouwbare data kunnen journalisten meedenken over procesoptimalisaties en wordt het debat over de Woo beter onderbouwd met feiten in plaats van aannames.
…en last but not least onze worskhop:
- Actieve Openbaarmaking in de praktijk
Wij hoopten de deelnemers te inspireren met onze aanpak rondom de Oostbrug: proactief documenten publiceren over een brug die er nog lang niet staat, maar waar inwoners nu al geïnformeerd over willen zijn en blijven, en waar ze over mee willen praten en denken. En we introduceerden het Openbaarheidscanvas als methodiek om te starten met (actief) openbaarmaken. Ons praktische advies: “Begin met wat kan” en maak gebruik van concrete tools zoals het zelf ontwikkelde Openbaarheidscanvas. Het canvas biedt een stappenplan waarin je bijvoorbeeld het belang van openbaarmaking uitlegt en belanghebbenden in het proces verkent en betrekt.
Ben je benieuwd naar de presentatie Openbaarheidscanvas X Oostbrug? We hebben hem voor je online gezet. Je vind de presentatie op Open Amsterdam: Workshop Actieve openbaarmaking in de praktijk.
Het openbaarheidscanvas
Beginnen met actief openbaarmaken kan lastig zijn. Want wat ga je openbaarmaken, waar begin je mee en hoe doe je dat? De term ‘openbaarmaken’ is nogal groot. In onze gesprekken merken we dat als we het kleiner maken, in stappen erover praten met elkaar, mensen verder komen. En dat het vaak ineens een kwestie is van ‘eigenlijk gewoon starten’, of een goed gesprek met elkaar erover hebben. Dit canvas helpt je daarbij. Door 8 simpele vragen knippen we het grotere vraagstuk op, krijg je beter inzicht in waarom je wil openbaarmaken en wat je wil openbaarmaken. En je kunt gerichter het gesprek aangaan met betrokkenen.
Binnenkort vind je het Openbaarheidscanvas samen met een handleiding op Open Amsterdam. Kun je niet wachten en wil je nu al ermee aan de slag? Dan sturen we hem je graag toe! Laat hieronder je bericht achter, of mail naar openbaarheidscentrum@amsterdam.nl. We helpen je ook graag in het gebruik ervan. Benader ons gerust!